Biuletyn Biochemiczny, Rozdział 4: Co trzeba wiedzieć o dyslipidemii cukrzycowej?

Dyslipidemia cukrzycowa

Szacuje się, że 415 milionów ludzi na świecie cierpi na cukrzycę, co oznacza, że choroba ta dotyka 1 na 11 dorosłych osób. 46% osób z cukrzycą pozostaje niezdiagnozowana.

Cukrzyca jest powiązana z grupą współzależnych nieprawidłowości w zakresie lipidów w osoczu i lipoprotein. Ten powszechny stan zwany jest dyslipidemią cukrzycową oznaczającą, że profil lipidowy zmierza w niewłaściwym kierunku. Jest to śmiertelna kombinacja, która grozi rozwojem choroby wieńcowej serca i miażdżycy.

Choroby układu krążenia stanowią najczęstszą przyczynę zgonów wśród pacjentów z cukrzycą, natomiast największy udział chorób naczyniowych serca odnosi się do dyslipidemii aterogennej.

Częstość występowania dyslipidemii cukrzycowej

U osób chorych na cukrzycę typu 2 częstość występowania dyslipidemii cukrzycowej (T2DM) jest bardzo wysoka i dotyka około 70% pacjentów.^[1]

Według badania przeprowadzonego na chińskiej populacji, częstość wystąpienia dyslipidemii wynosiła odpowiednio 39,9%, 46,8% i 59,3% u osób z prawidłowym poziomem glukozy, ze stanem przedcukrzycowym i cukrzycą typu 2 (T2DM).^[2]

Przyczyny dyslipidemii u chorych na cukrzycę

Insulina odgrywa główną rolę w regulacji metabolizmu lipidów. Przeprowadzone badania wykazały powiązanie pomiędzy opornością na insulinę stanowiącą prekursor cukrzycy typu 2 oraz dyslipidemią cukrzycową, miażdżycą i chorobami układu krwionośnego. Ponadto, dyslipidemia często występuje u pacjentów z insulinoopornością, ale z prawidłowym poziomem glukozy w osoczu.

Insulinooporność jest powiązana ze wzrostem strumienia wolnych kwasów tłuszczowych (FFA), który przyczynia się do zwiększonej produkcji tróglicerydów, a to z kolei prowadzi do gromadzenia i wydzielania cholesterolu VLDL w hepatocytach. Odkładanie się tłuszczu w wątrobie wiąże się ze stresem oksydacyjnym i preoksydacją lipidów. Ponadto, u osób cierpiących na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD) występuje zwiększone wydzielanie markerów stanów zapalnych, glukozy w osoczu, a także spadek stężenia cholesterolu HDL.^[3]

W przypadku niewłaściwie leczonej cukrzycy typu 1, a nawet kwasicy ketonowej, często występują hipertriglicerydemia i zmniejszone stężenie cholesterolu HDL.^[4]

Charakterystyki dyslipidemii cukrzycowej

W dyslipidemii cukrzycowej występuje złożona grupa potencjalnych nieprawidłowości w zakresie aterogennych lipidów i lipoprotein. Stan ten charakteryzuje się zmniejszonym stężeniem cholesterolu HDL, przewagą małych gęstych cząstek cholesterolu LDL i zwiększonym stężeniem trójglicerydów.^[5]

Obecność małych i gęstych cząstek cholesterolu LDL, których liczba cały czas rośnie, stanowi główną cechę dyslipidemii cukrzycowej. Wielokrotnie dowiedziono, że stężenie trójglicerydów w osoczu jest najważniejszym wyznacznikiem stężenia cholesterolu LDL. Z drugiej strony, stężenie cholesterolu LDL maleje progresywnie wraz ze spadkiem tolerancji glukozy, aż do momentu wystąpienia jawnej cukrzycy. U kobiet spadek ten jest większy niż u mężczyzn.^[6]

Standardowe monitorowanie cholesterolu LDL może być mylące w przypadku pacjentów z cukrzycą. Poziom cholesterolu LDL nie zawsze jest proporcjonalny do liczby cząstek lipoprotein. Pacjenci z dyslipidemią cukrzycową wymagają zatem szczególnego monitorowania.

Ponieważ każda cząstka frakcji LDL zawiera cząsteczkę ApoB-100, liczba małych i gęstych cząstek cholesterolu LDL rośnie, podobnie jak stężenie ApoB-100 rosnące w bezpośrednim powiązaniu. W rezultacie, stężenie ApoB-100 jest markerem liczby cząstek aterogennych, a hipertriglicerydemia z hiper-ApoB-100 stanowi dobrze znaną cechę dyslipidemii cukrzycowej, ale także innych stanów chorobowych.

Leczenie dyslipidemii cukrzycowej

Ze względu na częste zmiany kontroli glikemicznej u pacjentów cierpiących na cukrzycę oraz ich wpływ na stężenie cholesterolu LDL, HDL, całkowitego cholesterolu i trójglicerydów, Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ang. American Diabetes Association (ADA)) zaleca osobom dorosłym wykonywanie badania poziomu lipidów raz do roku. Jeśli wartości wskazują na niski poziom ryzyka (LDC < 100 mg/dl, trójglicerydy < 150 mg/dl, a HDL > 50 mg/dl), badanie można powtarzać co dwa lata.^[7]

Cele badań lipidowych: różne wytyczne odnoszą się do różnych celów dla stężenia LDL i HDL u cukrzyków. Dla każdej kategorii o różnym ryzyku należy ustalić różne cele badań lipidowych.^[8]

Wnioski

Cukrzyca stanowi poważny problem z perspektywy zdrowia publicznego. Osoby cierpiące na cukrzycę są w dużym stopniu narażone na dyslipidemię, choroby sercowo-naczyniowe, a nawet zgon. Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ang. American Diabetes Association (ADA)) zaleca dorosłym osobom chorującym na cukrzycę badanie profilu lipidowego co najmniej raz w roku w celu umożliwienia identyfikowania i monitorowania stanu osób z zaburzeniami gospodarki lipidowej.

Piśmiennictwo

[1] Ishwarlal Jialal, Management of diabetic dyslipidemia: An update. World J Diabetes. 2019 May 15; 10(5): 280-290.
[2] Yaru Li„ The prevalence and risk factors of dyslipidemia in different diabetic progression stages among middle-aged and elderly populations in China. PLoS ONE 13(10): e0205709. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0205709
[3] Melania Gaggini, etc. Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) and Its Connection with Insulin Resistance, Dyslipidemia, Atherosclerosis and Coronary Heart Disease. Nutrients 2013,5,1544-1560.
[4] IRA J. GOLDBERG. CLINICAL REVIEW 124 Diabetic Dyslipidemia: Causes and Consequences. JCE & M, 2001 Vol. 86 No. 3
[5] RONALD M. KRAUSS, MD. Lipids and Lipoproteins in Patients With Type 2 Diabetes. Diabetes Care 2004 Jun; 27(6): 1496-1504.
[6] Iciar Martin-Timon, etc. Update on the Management of Diabetic Dyslipidaemia. EMJ Diabet. 2018;6[1 ]:53-61.
[7] American Diabetes Association, Dyslipidemia Management in Adults With Diabetes. Diabetes Care 2004 Jan; 27(suppl 1): s68-s71.
[8] DEBASISH CHAUDHURY. Diabetic Dyslipidemia: Current Concepts in Pathophysiology and Management. Journal of Clinical and Diagnostic Research. 2018 Jan, Vol-12(1): OE06-OE09